Đồng tình với sửa đổi đưa TNHS với pháp nhân vào luật, luật sư (LS) Hoàng Văn Hướng, Trưởng VPLS Hoàng Hưng, Đoàn LS TP Hà Nội cho rằng, đây là một xu hướng tất yếu, đã được nhiều nước áp dụng và trong Công ước quốc tế của Liên hợp quốc về chống tham nhũng, Công ước chống tội phạm xuyên quốc gia cũng đã đề cập đến vấn đề này. 

 

Dẫn chứng các vi phạm điển hình như vụ xả thải ra sông Thị Vải của Cty Vedan (Đồng Nai), hay vụ chôn thuốc trừ sâu của Cty Thành Thái Nicotex (Thanh Hóa), LS Hướng cho rằng đã không giải quyết được tận gốc rễ vấn đề. Vì, để giải quyết bằng dân sự, đương sự phải cung cấp chứng cứ, nhưng người dân là bên yếu thế, không có điều kiện để thu thập tài liệu, còn phía bên vi phạm thì không chịu cung cấp. Bên cạnh đó, không ít các DN liên doanh, 100% nước ngoài chuyển giá và trốn thuế nhưng không truy cứu được, LS Hướng nói.

 

Bà Lê Thị Hòa, Vụ Pháp luật hình sự hành chính, Bộ Tư pháp cho biết, Điều 75 Dự thảo sửa đổi Bộ luật Hình sự qui định để truy cứu TNHS pháp nhân thì hành vi phạm tội phải nhân danh pháp nhân, vì lợi ích của pháp nhân và được thực hiện trên cơ sở có sự điều hành, chỉ đạo và chấp thuận của pháp nhân. 

 

Theo bà Hòa, tình hình vi phạm pháp luật của pháp nhân ở Việt Nam trong những năm gần đây phổ biến là các vi phạm trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, kinh doanh, thương mại, thuế, tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, gây thiệt hại nghiêm trọng cho kinh tế - xã hội và cho đời sống của người dân, đòi hỏi cần phải có giải pháp mạnh để ngăn chặn.

Thực tế cũng cho thấy, cơ chế xử phạt vi phạm hành chính và bồi thường thiệt hại áp dụng đối với pháp nhân vi phạm tỏ ra bất cập, không hiệu quả và đang gây khó khăn cho người dân - đối tượng bị thiệt hại vì họ không thể thực hiện được nghĩa vụ tự chứng minh những thiệt hại đã gây ra cho mình trong thủ tục đòi bồi thường thiệt hại theo pháp luật dân sự. Vì vậy, cần phải có biện pháp xử lý mạnh mẽ hơn, nghiêm khắc hơn để truy xét đến cùng trách nhiệm của pháp nhân.

 

”Có ý kiến là phạt tiền phạt rồi, tước giấy phép cũng tước rồi, sao phải xử hình sự. Nhưng trong trường hợp phạm tội tinh vi như lắp đường xả thải ô nhiễm bí mật trong DN, nếu không có quyết định hình sự thì không thể vào DN để tiến hành điều tra được”, ông Lê Đăng Doanh, ĐH Luật Hà Nội đồng tình truy cứu TNHS pháp nhân.

 

Theo ông Doanh, ”các DN nếu không trốn thuế, làm ăn chân chính thì không có gì phải lo ngại cả. Truy cứu TNHS với pháp nhân vi phạm không ảnh hưởng gì đến kinh doanh, phát triển của DN mà càng đảm bảo cạnh tranh lành mạnh, an toàn cho DN chân chính phát triển. Tuy nhiên, ông Doanh đề nghị cân nhắc vì ”TNHS của pháp nhân không loại trừ trách nhiệm của cá nhân, vậy nếu toàn bộ HĐQT, BGĐ bị truy tố thì ai đại diện cho DN dự tòa” và quá nhấn mạnh, hình thức phạt tiền, rút giấy phép thì sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động, trong khi họ không có lỗi?

 

Nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người bị kết án sớm ổn định cuộc sống, tái hòa nhập cộng đồng, Ban soạn thảo Dự luật đề xuất đổi mới về án tích, hình thức xóa án tích, quy định các điều kiện xóa án tích theo hướng cụ thể, rõ ràng hơn, thay đổi thủ tục chứng nhận xóa án tích nhằm giảm phiền hà. Tuy nhiên, loại ý kiến thứ hai cho rằng, cần giữ lại quy định Tòa án cấp giấy chứng nhận xóa án tích như hiện nay.

 

Dự thảo Bộ luật (các Điều 68, 69, 70) được thể hiện theo hướng xác định rõ những trường hợp không bị coi là có án tích và bỏ hình thức xóa án tích do Tòa án quyết định, chỉ còn một hình thức xóa án tích có điều kiện áp dụng chung đối với mọi trường hợp, không kể là bị kết án về tội gì. Đồng thời, rút ngắn thời hạn để được xóa án tích và quy định rõ thời điểm xóa án tích được tính từ khi người bị kết án chấp hành xong hình phạt chính hoặc từ khi bản án hết thời hiệu thi hành. Dự thảo Bộ luật cũng không quy định Tòa án cấp giấy chứng nhận xóa án tích, không bắt buộc trong mọi trường hợp phải cấp giấy chứng nhận xóa án tích vì nhiều người dân không cần đến giấy này và giao trách nhiệm cho Cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp phải cập nhật thông tin về tình hình án tích của người bị kết án.