Hiện nay ở nước ta, hệ thống an sinh xã hội phát triển dựa trên 4 trụ cột chính: Việc làm, đảm bảo thu nhập tối thiểu và giảm nghèo; BHXH, BHYT; trợ giúp xã hội cho các nhóm đặc thù; các dịch vụ xã hội cơ bản như giáo dục, y tế, nhà ở, nước sinh hoạt và thông tin cho người dân. Trong đó, BHXH, BHYT là trụ cột cốt lõi nhất trong 4 trụ cột an sinh xã hội, có tác động và ảnh hưởng lớn đến đời sống của NLĐ và toàn dân.

 

Theo TS.Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội, qua giám sát về BHXH hàng năm cho thấy, sau 7 năm thi hành Luật BHXH, bên cạnh nhiều kết quả đạt được, vẫn còn một số tồn tại, hạn chế. Đó là: Diện bao phủ của BHXH còn thấp, mới chiếm khoảng 20% lực lượng lao động và khoảng 80% số người thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc; mới có khoảng 20% dân số trong độ tuổi nghỉ hưu (từ 55 tuổi trở lên đối với nữ và 60 tuổi trở lên đối với nam) được hưởng lương hưu. Còn một bộ phận lớn người già từ 60 đến 80 tuổi không có lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng cũng như không được hưởng bất kỳ một khoản trợ cấp hàng tháng nào. Chính sách BHXH tự nguyện mặc dù quy định đối tượng thuộc diện tham gia rộng, nhưng trên thực tế, số người tham gia còn rất thấp, chỉ chiếm khoảng 0,4% số đối tượng thuộc diện. Công thức tính lương hưu chưa hợp lý; thời gian đóng BHXH ngắn, nhưng thời gian hưởng cao, do tuổi thọ bình quân tăng nhanh; số người nhận trợ cấp một lần tăng; mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH thấp so với thu nhập thực tế của NLĐ…

 

Quỹ BHXH là một quỹ tài chính. Vì vậy, cần phải tuân theo nguyên tắc có đóng, có hưởng, quyền lợi tương ứng với nghĩa vụ, có sự chia sẻ giữa các thành viên, bảo đảm công bằng và bền vững của hệ thống BHXH. Do đó, việc sửa đổi Luật BHXH sẽ làm hài hòa giữa các chính sách BHXH theo hướng đảm bảo cân đối quỹ, mở rộng đối tượng với việc đảm bảo công bằng trong quyền lợi hưởng của NLĐ tham gia BHXH.

 

Theo quy định của Luật BHXH năm 2006 có hiệu lực hết năm 2015, thì người lao động có thể hưởng trợ cấp một lần nếu đóng BHXH từ 3 tháng đến 15 năm hoặc người lao động sau 12 tháng nghỉ việc không tiếp tục đóng BHXH.

Nhiều người lao động cho rằng, quy định này là hợp lý với những người chỉ muốn làm việc một thời gian. Ngoài ra, không phải ai cũng cả đời làm cho DN và không phải ai cũng chờ đến lúc về hưu mới lĩnh sổ bảo hiểm.

 

Còn theo Luật BHXH sửa đổi năm 2014 có hiệu lực ngày 1-1-2016 thì quy định, chỉ có những đối tượng mắc bệnh hiểm nghèo liên quan đến tính mạng hoặc ra nước ngoài định cư mới được hưởng BHXH một lần. Người lao động nghỉ việc khi chưa đến tuổi nghỉ hưu sẽ phải chờ đủ tuổi để nghỉ hưu chứ không được lĩnh trợ cấp BHXH một lần.

 

Theo các chuyên gia, so với việc nhận BHXH một lần thì việc nhận lương hưu hàng tháng có lợi cho người lao động hơn.

 

Trả lời trên VTV, luật sư Trương Thị Hòa cho rằng, Luật BHXH năm 2014 có hiệu lực vào năm 2016, có rất nhiều điểm thuận lợi, bảo vệ quyền lợi người lao động. Người lao động sẽ được cấp sổ BHXH và được quản lý sổ BHXH của mình.

 

Luật BHXH năm 2014 còn cho phép người lao động chưa hết tuổi lao động mà chấm dứt hợp đồng lao động có thêm nhiều quyền lợi hơn như giải quyết trợ cấp thất nghiệp, hỗ trợ học nghề, giới thiệu việc làm…

 

Ông Mai Đức Chính, Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam cho rằng, nếu sau này, người công nhân tham gia BHXH bắt buộc mà không đủ thì hiện nay, Luật đã quy định Nhà nước sẽ có chính sách hỗ trợ bảo hiểm tự nguyện để mọi người có thể tham gia nối tiếp vào giữa thời gian đóng BHXH bắt buộc với BHXH tự nguyện để đủ thời gian được hưởng chế độ hưu trí. Đây là cách tính rất linh hoạt nên người lao động cần xem xét xem có nên nhận trợ cấp một lần hay không.

 

Theo báo cáo của Bộ LĐ-TB&XH, mức đóng hiện nay của người lao động khi tham gia BHXH chỉ đủ chi trả 9 năm lương hưu cho họ. Trong khi đó, người lao động sống từ 11 đến 20 năm sau khi nghỉ hưu và số tiền bù trả lương cho người lao động do BHXH và một phần do Nhà nước chi trả.

Ông Doãn M ậu Diệp, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH cho rằng, Luật BHXH sửa đổi có nhiều điểm ưu việt nhưng vẫn có nhiều người lao động thắc mắc về những quy định mới, một phần là do công tác tuyên truyền tới người lao động về những ưu điểm của những quy định mới. Khi xây dựng chính sách, chúng ta đều mong muốn các quy định có lợi hơn cho người lao động. Tuyên truyền, phổ biến ở đây, không phải là việc nhắc lại các quy định của Luật, Nghị định, Thông tư…m à phải giải thích cặn kẽ tại sao lại quy định như vậy, những hàm ý tốt đẹp đằng sau các quy định này là gì và người lao động được lợi gì từ các quy định đó. “Công tác tuyên truyền về pháp luật cần có sự đổi mới để công tác tuyên truyền đạt hiệu quả hơn, để tuyên truyền các chính sách của Đảng, Nhà nước tới người lao động và nhân dân được sự đồng thuận rộng rãi hơn”, ông Doãn Mậu Diệp nêu quan điểm.

 

Khi được hỏi, nếu người lao động chưa đóng bảo hiểm đủ năm để hưởng lương hưu nhưng họ không thể làm việc được nữa thì người lao động phải làm gì để có đủ số năm là 20 năm để được hưởng trợ cấp? Ông Doãn Mậu Diệp cho hay, trong Luật đã quy định rất cụ thể, người lao động có thể tham gia BHXH tự nguyện, với những quy định mới cho người lao động như là đóng 3 tháng/lần, 6 tháng/lần, 12 tháng/lần…Ngay cả khi người lao động tham gia BHXH tự nguyện thì tùy thuộc vào điều kiện phát triển kinh tế xã hội của đất nước, khả năng cân đối của ngân sách Nhà nước, Chính phủ sẽ quy dịnh đối tượng được Nhà nước hỗ trợ mức đóng, thời gian đóng thì có thể tham gia BHXH tự nguyện. Người lao động không hề đơn độc trong mong muốn có được một cuộc sống ổn định hơn khi mà bên cạnh người lao động Chính phủ sẽ có những sự hỗ trợ cần thiết.

 

Nếu người lao động không muốn đóng bảo hiểm nữa hay không có việc làm và không có điều kiện kinh tế để đóng BHXH nữa thì số tiền từ trước sẽ không bị mất đi. Tiền của người lao động tham gia BHXH thì được bảo tồn, chi trả đầy đủ nên người lao động không cần phải lo lắng gì cả, họ có thể nhận BHXH một lần.

 

Sắp tới Chính phủ sẽ có nhiều cuộc tham vấn người lao động, các cấp công đoàn cơ sở để có những quy định phù hợp nhất và thuận lợi nhất cho người lao động. 

 

Nếu không may mà người lao động tử vong khi mà chưa đóng đủ BHXH theo số năm quy định thì quyền lợi của người lao động được hưởng theo Luật đã quy định, cụ thể là, nếu người lao động còn trong thời gian bảo lưu đóng BHXH thì sẽ được quỹ BHXH hỗ trợ tiền mai táng phí bằng 10 tháng lương tối thiểu tại thời điểm mà người lao động qua đời. Thân nhân của người lao động qua đời sẽ được nhận trợ cấp tuất 1 lần bằng đúng mức BHXH 1 lần. Ngoài ra, họ còn được nhận mai táng phí.

 

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, việc sửa đổi một số điều khoản trong Luật BHXH nhằm đảm bảo sự công bằng, bình đẳng cho các đối tượng tham gia, quyền về an sinh xã hội của người dân, bổ sung một số chế độ cho phù hợp... hướng tới mục tiêu quyền lợi NLĐ ngày một tốt hơn.