Một chỉ huy cấp cao của nhóm Nhà nước Hồi giáo (IS) sử dụng cái tên Abu Ahmed từng bị giam giữ tại nhà tù Bucca của Mỹ ở Iraq một thập kỷ trước cho biết đây chính là nơi hắn lần đầu tiếp xúc với Abu Bakr al-Baghdadi, thủ lĩnh tối cao của IS. Abu Ahmed kể về quãng thời gian tên trùm khủng bố nguy hiểm bậc nhất thế giới này chuẩn bị lực lượng để gây dựng IS, ngay trước những con mắt theo dõi của những quản ngục Mỹ.

 

Baghdadi tên thật là Ibrahim ibn al-Badri Awwad al-Samarrai, sinh năm 1971, tại thành phố Samarra của Iraq. Hắn bị lực lượng Mỹ tại Fallujah, phía tây Baghdad giam giữ vào tháng 2/2004, vài tháng sau khi hắn cùng các đồng lõa thành lập, Jeish Ahl al-Sunnah al-Jamaah, một nhóm phiến quân dấy lên từ các cộng đồng người Hồi giáo dòng Sunni bạo động quanh thành phố quê nhà của y.

 

Nhưng tại thời điểm hắn bị giam giữ tại Bucca, nhóm chiến binh của Baghdadi được ít người biết đến. Hắn không nổi bật như nhà lãnh đạo khét tiếng là tàn bạo của phong trào vũ trang người Sunni, tên trùm sáng lập ra IS ở Iraq, Abu Musab al-Zarqawi. Tuy nhiên, Baghdadi lại có một cách đặc biệt để làm mình khác biệt với những lãnh đạo tham vọng khác trong và ngoài Bucca. Hắn tuyên bố mình thuộc dòng dõi nhà tiên tri Muhammed, và còn có bằng tiến sĩ về nghiên cứu đạo Hồi từ Đại học Hồi giáo Baghdad. Cả hai yếu tố đều nhằm hợp thức hóa tuyên bố trở thành thủ lĩnh tối cao của thế giới Hồi giáo hồi tháng 7, điều hắn đã chuẩn bị trong nhà tù một thập kỷ trước đó.

 

"Baghdadi là một người trầm tính", Abu Ahmed nói. "Ông ta là người có sức ảnh hưởng. Bạn có thể cảm thấy ngay rằng ông ta là một nhân vật quan trọng. Tuy nhiên, vẫn có những người khác quan trọng hơn. Vào thời điểm bị giam giữ ở Bucca, tôi thật sự không nghĩ rằng Baghdadi sẽ đạt được vị trí như bây giờ".

 

 

Theo Abu Ahmed và hai cựu tù nhân khác vào, Baghdadi dường như có quan hệ tốt với lính Mỹ. Các quản ngục Mỹ hồi năm 2004 coi hắn là một người trung gian, chuyên hòa giải xích mích giữa các phe phái tù nhân và giữ cho trại giam yên bình.

 

"Nhưng sau đó, mỗi khi có vấn đề trong trại giam, ông ta lại trở thành trung tâm", Abu Ahmed nhớ lại "Ông ta muốn trở thành người đứng đầu của nhà tù. Giờ đây, khi nhìn lại, tôi nhận ra Baghdadi đã sử dụng một chính sách chinh phục và chia rẽ rất hiệu quả để có được cái mình muốn, đó là địa vị". Đến tháng 12/2004, các cai ngục cho rằng Baghdadi không phải là một mối nguy cơ về sau và quyết định trả tự do cho hắn.

 

"Ông ta được lính Mỹ tôn trọng", Abu Ahmed cho biết. "Chúng tôi không thể đến thăm người ở trại khác nhưng ông ta có thể. Và trong lúc đó, Baghdadi đã toan tính một chiến lược mới ngay trước mũi họ, đó là gây dựng lực lượng cho IS. Nếu không có nhà tù của Mỹ ở Iraq, sẽ không có IS bây giờ. Bucca là một nhà máy. Nó 'sản xuất' ra tất cả chúng tôi. Nó xây dựng hệ tư tưởng của chúng tôi", Ahmed nói.

 

Khi IS hoành hành trong khu vực, nhóm cực đoan được cầm đầu bởi những người từng bị Mỹ giam giữ trong thời gian quân đội nước này đóng ở Iraq. Ngoài Bucca, Mỹ còn có trại giam Cropper, gần sân bay Baghdad, và nhà tù Abu Ghraib ở ngoại ô phía tây của thủ đô trong 18 tháng đầu của cuộc chiến. Nhiều kẻ được thả khỏi những trại giam này, và kể cả các nhân viên cấp cao Mỹ, cũng phải thừa nhận rằng chính các trại giam là một trong những yếu tố kích động các phiến quân trỗi dậy.

 

 

"Tất cả các tay trùm trong tù thường xuyên gặp nhau. Chúng tôi trở nên thân thiết với nhau. Chúng tôi biết được khả năng của họ, họ làm được gì và không làm được gì và biết cách dùng người phù hợp" Ahmed nói.

 

"Chúng tôi có rất nhiều thời gian để ngồi lại với nhau và lên kế hoạch. Đó là một môi trường hoàn hảo. Chúng tôi đều đồng ý sẽ tập hợp khi thoát ra ngoài. Cách giữ liên lạc rất dễ, đó là viết thông tin của nhau trên cạp quần đùi. Chúng tôi gọi điện cho nhau khi được trả tự do. Đối với những người quan trọng, tôi sẽ viết số điện thoại và địa chỉ của họ trên cạp quần màu trắng", Ahmed nói tiếp.

 

Một thời gian sau khi Baghdadi được thả khỏi Bucca, Abu Ahmed cũng được trả tự do. Việc đầu tiên Ahmed làm khi an toàn là cởi bỏ quần áo, sau đó cẩn thận cắt đồ lót của mình. "Tôi cắt vải từ quần đùi, tất cả thông tin đều ở đó. Chúng tôi nối lại liên lạc với nhau. Các cựu tù nhân khác trên khắp Iraq cũng làm như vậy", Abu Ahmed nói, mỉm cười khi hắn nhớ lại mình đã qua mặt lính Mỹ như thế nào. "Những chiếc quần đùi đã giúp chúng tôi giành chiến thắng".

 

Theo Hisham al-Hashimi, một nhà phân tích tại Baghdad, chính phủ Iraq ước tính rằng khoảng 17 trong số 25 lãnh đạo quan trọng nhất của IS từng bị giam giữ tại nhà tù Mỹ từ năm 2004 đến năm 2011. Một số được chuyển khỏi trại giam Mỹ và đến các nhà tù của Iraq, nơi xảy ra một loạt vụ vượt ngục trong vài năm gần đây, khiến nhiều tên lãnh đạo cấp cao trốn thoát và tái gia nhập các nhóm phiến quân.

 

 

Ahmed cũng kể đến tên lãnh đạo khét tiếng sáng lập lên IS ở Iraq, Abu Musab al-Zarqawi. Theo Ahmed, Zarqawi muốn tạo ra một sự kiện như vụ khủng bố 11/9 để làm leo thang xung đột, "một điều sẽ đánh thẳng vào yếu điểm của kẻ thù", Abu Ahmed nhớ lại.

 

"Zarqawi rất thông minh. Ông ta là chiến lược gia tốt nhất mà IS từng có. Abu Omar, người kế nhiệm sau khi Zarqawi  bị tiêu diệt hồi năm 2010 rất tàn nhẫn", Ahmed nói. Tuy nhiên, "Baghdadi, thủ lĩnh hiện giờ của IS mới là kẻ khát máu nhất".

 

Iraq hồi tháng 3/2010 bắt giữ một lãnh đạo cấp cao của IS và từ đó lần ra hang ổ của Abu Omar, Tại đây, lực lượng do Mỹ dẫn đầu đột kích, tiêu diệt hắn và phát hiện tin nhắn của trùm khủng bố Osama bin Laden cùng Ayman al-Zawahiri, thủ lĩnh hiện tại của al-Qaeda, trong một máy tính. Giống như khu nhà mà Bin Laden trú ẩn tại Pakistan trước khi bị tiêu diệt, chỗ ở của  Abu Omar không có kết nối internet hoặc đường dây điện thoại, tất cả các thông điệp quan trọng được truyền đi bằng ba người, một trong số đó là Baghdadi.

 

"Baghdadi là người đưa tin cho Abu Omar", Abu Ahmed nói. "Ông ta trở thành tay sai thân cận nhất với Abu Omar. Có khi các thông điệp chuyển đến Osama bin Laden do chính Baghdadi soạn, và hành trình gửi tin luôn bắt đầu từ ông ta. Khi Abu Omar bị giết, Baghdadi lên làm lãnh đạo. Lúc đó những gì chúng tôi đạt được tại Bucca lại càng trở nên quan trọng".

Cái chết của Abu Omar cùng một chỉ huy cấp cao giáng một đòn nặng vào IS, nhưng vị trí bỏ trống của họ nhanh chóng được lấp bởi các cựu tù nhân của trại giam Bucca, nơi những tên thủ lĩnh cấp cao chuẩn bị cho thời điểm này từ rất lâu.

 

"Đối với chúng tôi, Bucca là một học viện", Abu Ahmed nói, "nhưng đối với họ, các lãnh đạo cấp cao, đó là một trường học quản lý. Không hề có một nỗ lực bị bỏ phí nào cả, vì có rất nhiều người được giáo hóa trong tù", Amed nói.

 

"Tôi từng đánh giá thấp Baghdadi", Amed nói, "và Mỹ cũng đánh giá thấp vai trò của họ trong việc đưa ông ta trở thành tên trùm như bây giờ".