Sau hơn nửa tháng nghị án kéo dài (phiên tòa kết thúc vào ngày 31-3), TAND tỉnh Ninh Bình đã tuyên hủy bản án sơ thẩm, tuyên bị cáo Vũ Phan Điền không phạm tội, khôi phục các quyền lợi hợp pháp và trả tự do cho bị cáo tại phiên tòa.

 

Tại phiên tòa phúc thẩm lần thứ hai diễn ra vào tháng 1-2014, anh Điền đã được tuyên vô tội và khôi phục các quyền lợi liên quan, nhưng sau đó TAND TC kháng nghị giám đốc thẩm, tuyên hủy cả bản án sơ thẩm và  phúc thẩm để điều tra, xét xử lại từ đầu. Chưa kịp vui mừng, anh Điền đã bị bắt tạm giam trở lại. Tháng 1-2015, xét xử sơ thẩm lần thứ ba, TAND TX Tam Điệp vẫn giữ nguyên quan điểm như hai phiên sơ thẩm trước đó, tiếp tục tuyên bị cáo có tội, nhưng giảm hình phạt từ 33 tháng tù giam xuống còn 24 tháng tù giam. 

 

Từ đơn kêu cứu của bố mẹ anh Điền khi con trai bị tạm giam trở lại, báo PL&XH đã có loạt bài phản ánh nhiều sai phạm của cơ quan tiến hành tố tụng TX Tam Điệp cả trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử. 

 

Bào chữa miễn phí cho anh Điền trong suốt quá trình lao lý, LS Nguyễn Hồng Bách, Cty luật Bross và cộng sự cho rằng, đây là một vụ án “kỳ lạ, khó hiểu”, không chỉ vì nhiều sai sót đến khó tin của CQĐT mà bản án phúc thẩm lần thứ 3 của TAND tỉnh Ninh Bình cũng là bản án mà trong hơn 10 năm làm LS, ông chưa từng gặp. 

 

“Thông thường, trong bản án HĐXX sẽ nêu quan điểm chung, còn quan điểm riêng của từng thành viên sẽ được nêu trong biên bản nghị án. Nhưng khi tuyên án, chủ tọa phiên tòa đã đọc bản án nêu hết quan điểm của từng thành viên HĐXX. Trong đó, đáng chú ý là chủ tọa phiên tòa cho rằng bị cáo có tội và phân tích theo hướng có tội, hai thẩm phán còn lại cho rằng bị cáo không có tội và khi biểu quyết thì 2/3 quan điểm là bị cáo vô tội nên HĐXX đã tuyên bị cáo vô tội”, LS Bách cho biết.

 

Tại phiên tòa, đại diện VKS tỉnh Ninh Bình vẫn bảo lưu quan điểm là bị cáo có tội, dù có nhiều vấn đề đại diện VKS không đối đáp được với LS bào chữa. Ví dụ như lời khai mâu thuẫn của các nhân chứng trong vụ án từ khi ký các biên bản, số lần ký biên bản, màu sắc của gói heroin, rồi việc nhìn thấy hay không nhìn thấy điều tra viên lấy tang vật trong mặt nạ xe của anh Điền, được chứng kiến xét nghiệm nước tiểu hay không được chứng kiến… “Lời khai của các nhân chứng tại phiên tòa này mâu thuẫn với lời khai của họ tại phiên tòa khác và mâu thuẫn với các bản tự khai của chính họ. Thế nhưng, CQĐT đã không tiến hành đối chất, là đã vi phạm Điều 138 Bộ luật Tố tụng Hình sự qui định khi có hai hay nhiều lời khai mâu thuẫn thì phải đối chất”, LS Bách nói. 

 

Một vấn đề quan trọng khác cho thấy hồ sơ vụ án “có vấn đề” là vào lúc 19g15 CQĐT CA TX Tam Điệp mới mở niêm phong vật chứng, nhưng trong lời khai của bị cáo được tiến hành ghi lúc 13 giờ cùng ngày, bị cáo đã khai được trọng lượng bao nhiêu, ký hiệu các mẫu vật chứng như thế nào? “Tôi cho rằng, đây là sự vi phạm nghiêm trọng, cố tình làm sai lệch hồ sơ vụ án”, LS Bách phân tích. Ngoài ra, trong bản án phúc thẩm lần hai đã có hiệu lực của TAND tỉnh Ninh Bình đã tuyên tiêu hủy các vật chứng. Cty luật Hồng Bách và cộng sự ( thời điểm này, luật sư Bách đã chuyển nơi làm việc vì Cty luật Hưng Bình và cộng sự)  cũng đã có công văn hỏi cơ quan tố tụng về việc các mẫu vật chứng gửi đi giám định có còn không, nếu còn có được gửi trả lại không thì được trả lời đã tiêu hao hết, không còn gì để gửi lại. Vậy thì sau đó CA TX Tam Điệp lấy đâu ra mẫu để gửi đi giám định tiếp?

 

 Tình tiết đáng chú ý khác là thuật ngữ “chế phẩm heroin” được thể hiện trong kết luận của CQĐT và giải thích “chế phẩm heroin hay heroin là một” là giải thích khiến ngay các chuyên gia pháp luật cũng khó hiểu. Bởi trong pháp luật hình sự Việt Nam, pháp luật hình sự thế giới cũng như trong danh mục các chất ma túy thì không hề có từ “chế phẩm heroin”, nên kết luận là “chế phẩm heroin” để buộc tội bị cáo là không có ý nghĩa pháp lý.

 

 

LS Bách cho rằng lẽ ra vụ án này phải kết thúc từ lâu vì theo nguyên tắc suy đoán vô tội, khi không có đủ chứng cứ kết tội bị cáo thì phải tuyên vô tội. Nhưng qua 3 lần điều tra bổ sung, 7 lần xét xử, không có chứng cứ để chứng minh thêm được điều gì, các bất cập, vi phạm thì LS đã chỉ ra ngay từ đầu, nhưng vụ án vẫn kéo dài mấy năm trời, tòa sơ thẩm vẫn kết tội anh Điền, tòa phúc thẩm vẫn giữ quan điểm bị cáo vô tội. Như vậy, ngay với cơ quan tố tụng cũng có hai luồng quan điểm đối lập, trong khi đó, sự thật chỉ có một, áp dụng pháp luật cũng chỉ có một cách hiểu đúng”, LS Bách phân tích.

 

Trả lời câu hỏi của PV về việc liệu có chuyện “vô tội lần thứ ba” hay không, LS Bách cho biết, về nguyên tắc thì TAND TC và VKSND TC vẫn có thể kháng nghị và bản án này vẫn có thể bị hủy và LS cũng đã xác định sẽ tiếp tục đồng hành cùng thân chủ cho đến khi kết thúc vụ án và sự thật được làm sáng tỏ. 

 

“Điều khiến tôi trăn trở là sự thật thì cơ quan tố tụng đang cần tìm gì trong vụ án này? Lý lẽ có tội hay không có tội đều cần dựa trên cơ sở khoa học pháp lý, khi đưa ra một quan điểm phải làm sao để người làm chuyên môn và am hiểu pháp luật chấp nhận được, còn người dân tâm phục. Nếu không có công luận lên tiếng, không có LS tham gia thì vụ án này chắc chắn đã bị oan sai. Điều này còn khiến người dân có quyền nghi ngờ về những vụ án đã giải quyết trước đây có xảy ra có tình trạng vi phạm tương tự không”, LS Bách nói và cho rằng, ngoài việc dựa trên cơ sở pháp luật, những người làm công tác tư pháp “cần có bản lĩnh để hiểu và cái tâm để nhìn nhận hành vi của những người trong vòng lao lý cho đúng với bản chất sự thật khách quan”. Nếu họ có tội thì theo pháp luật để xem xét, còn không thì phải bảo vệ họ, không đủ chứng cứ kết tội thì đủ “trách nhiệm và lương tâm” để tuyên bị cáo vô tội. Theo nhiều LS, khi một vụ án oan sai được tuyên, bị cáo “chưa hẳn” nhớ LS, nhưng chắc chắn là họ sẽ không bao giờ quên những người thẩm phán đã minh oan cho họ.