18 giờ 30 phút chiều nay 8.8, tại Hà Nội, hai thượng nghị sĩ Mỹ là John McCain và Sheldon Whitehouse có cuộc họp với các nhà báo.

Phát biểu ở đầu buổi họp báo, ông John McCain cho rằng, hai nước Việt Nam và Mỹ cần nhận ra rằng còn nhiều việc để làm để trở thành đối tác của nhau, nhất là trong bối cảnh đang có diễn biến đáng lo ngại trên biển Đông.

Nói một cách ngắn gọn đây là lúc quan hệ giữa Mỹ và Việt Nam cần có bước nhảy vọt mạnh mẽ trong thời gian tới.

Về phía Mỹ, chúng tôi sẵn sàng đương đầu thách thức mới, cách nghĩ mới và cả việc làm mới. Mỹ luôn sẵn sàng hoàn tất Hiệp định thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP) cùng với Việt Nam với tư cách là đối tác toàn diện. Sẵn sàng đàm phán để Việt Nam đáp ứng tiêu chí của TPP cũng như được công nhận là nền kinh tế thị tường.

Mỹ sẽ tăng cường hợp tác và có các chuyến thăm Việt Nam theo mức độ khác nhau nếu Việt Nam chấp nhận được.

Ông John McCain khẳng định, Mỹ không tìm kiếm hay đặt ra việc thuê mướn căn cứ quân sự Việt Nam mà mong muốn hợp tác quân sự thông qua tiếp cận của cơ sở này như đang hợp tác với các quốc gia khác.

Ông John McCain cho biết, Mỹ sẵn sàng gia tăng trợ giúp về an ninh giúp Việt Nam bảo đảm chủ quyền, quyền chủ quyền của mình.

Với những gì đã phát biểu, ông John McCain cho rằng, đã đến lúc Mỹ cần nới lỏng lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam.

Tuy nhiên những việc này không nên xảy ra cùng một lúc. Nó sẽ diễn ra với những bước đi có tính hạn chế. Ban đầu là mặt hàng trợ giúp phòng ngự như trang thiết bị cho cảnh sát biển, kiểm ngư mang tính chất đối phó với nguy cơ an ninh từ bên ngoài.

Theo ông John McCain, những gì Mỹ có thể làm được tùy thuộc vào tiến bộ của Việt Nam trong lĩnh vực nhân quyền. Mỹ đánh giá cao các tiến bộ của Việt Nam trong các tiến bộ này trong đó có tham gia ký kết công ước quốc tế chống tra tấn cũng như lĩnh vực tôn giáo. Phía Việt Nam công nhận những việc này nhiều hơn nữa, sẽ tốt cho ổn định, thịnh vượng và thành công của Việt Nam.

Trong các kỷ nguyên đầy cạnh tranh, mỗi quốc gia tự đặt câu hỏi cần làm gì mang lại lợi ích cho người khác. Về phía Việt Nam tôi tin rằng, có thể mang lại câu trả lời cho thế giới bằng hành động ngày càng tăng về quyền lợi của nhân dân, xã hội dân chủ, các quyền cơ bản và môi trường lành mạnh, trong lành, đủ sức mạnh để bảo vệ độc lập, chủ quyền của mình.

Nếu như Việt Nam làm như vậy thì hãy đưa ra hình mẫu, ví dụ để truyền cảm hứng cho các nước trong khu vực và cho chính quốc gia phương Bắc để họ biết làm thế nào.

Ông John McCain cho rằng, trong 2 thập kỷ qua quan hệ của Việt Nam và Mỹ đều trên cơ sở quan tâm đến những lợi ích chung và làm cho mối quan hệ này mật thiết, hữu nghị.

Ngay sau phần phát biểu của thượng nghị sĩ John McCain, thượng nghị sĩ Sheldon Whitehouse cũng chia sẻ một số suy nghĩ của mình.

“Tôi rất hân hạnh được đi cùng ngài thượng nghị sĩ John McCain đến Việt Nam. Đây là người đã nỗ lực rất nhiều chăm sóc cho mối quan hệ của 2 nước Mỹ và Việt Nam. Chúng ta sẽ sớm kỷ niệm 20 năm dịp bình thường hóa quan hệ 2 nước. Đó sẽ là dịp chúng ta nhìn lại quan hệ tốt đẹp giữa 2 nước đã đạt được trong những năm qua. Trong ngày hôm nay chúng tôi cũng có nhiều cuộc gặp quan trọng với Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng, và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phùng Quang Thanh. Xin cảm ơn rất nhiều về những tình cảm nồng ấm thể hiện rõ trong các cuộc gặp đó. Chúng tôi cũng mong sẽ tiếp tục hợp tác trong các lĩnh vực an ninh, tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường… với Việt Nam”.

Mỹ và Việt Nam có thể mở rộng hợp tác cả ở lĩnh vực quân sự

Trả lời các câu hỏi liên quan đến tiềm năng hợp tác giữa hai nước, nới lỏng lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam và xoay quanh vấn đề giàn khoan Hải Dương 981, hai thượng nghị sĩ John McCain và Sheldon Whitehouse đều cho rằng, có nhiều tiến bộ quan trọng trong nhiều lĩnh vực hợp tác giữa 2 nước.

“Chúng tôi cũng tin là Việt Nam cũng có năng lực về hàng hải như Cảnh sát biển, Hải quân… Chúng tôi cũng mong sẽ có những hoạt động chung với nhau như hợp tác về tìm kiếm cứu hộ cứu nạn trên biển… Các bạn cũng biết là đối với Quốc hội Hoa Kỳ thì chuyện bất đồng trong nhiều vấn đề là điều bình thường cho nên sẽ có những bất đồng trong việc nới lỏng hay dỡ bỏ lệnh cấm vận bán vũ khí sát thương cho Việt Nam. Ví dụ như tôi và ngài John McCain cũng thường xuyên có những bất đồng. Tuy nhiên, tôi tin tưởng rằng chúng tôi sẽ tạo ra được những hành động cụ thể trong Quốc hội Hoa Kỳ để từ đó tác động đến hiến pháp của Hòa Kỳ để dần nới lỏng lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam”, thượng nghị sĩ Sheldon Whitehouse nói.

Về phần mình, thượng nghị sĩ John McCain cũng tỏ rõ niềm hy vọng sẽ sớm nới lỏng lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam.

Nói về việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trái phép trên vùng biển của Việt Nam, ông John McCain cho rằng, tất nhiên là Trung Quốc đã phủ nhận họ làm bất cứ điều gì họ vi phạm luật pháp cũng như các chuẩn mực quốc tế đã đặt ra. “Tôi không biết hành động di dời giàn khoan Hải Dương 981 của Trung Quốc có ý nghĩa gì nhưng tôi hy vọng đó là vì phản ứng của cả thế giới chứ không phải vì riêng bên nào”, thượng nghị sĩ John McCain nói.

Ông John McCain cũng nhất trí với quan điểm cho rằng những việc làm của chính quyền Trung Quốc vừa qua trên biển Đông là phi pháp. Vị thượng nghị sĩ Mỹ này cũng chia sẻ sự tin tưởng của mình về tình đoàn đoàn kết của các nước bị ảnh hưởng như Việt Nam, Philippines, khối Asean… là sức mạnh lớn có thể biến những hành động phi pháp của Trung Quốc trên biển Đông trở nên vô nghĩa. “Đấy cũng là hành động, thông điệp thể hiện rõ tất cả đều muốn tự do hàng hải. Không ai muốn đối đầu với Trung Quốc, ngay cả chúng tôi cũng muốn có sự thấu hiểu, hợp tác lẫn nhau để giữ vững nền hòa bình, cùng phát triển”, thượng nghị sĩ John McCain chia sẻ.

Nói về sự hợp tác giữa 2 nước, cả hai vị thượng nghị sĩ của Mỹ này đều cho rằng, giữa 2 nước có thể hợp tác ở tầm cao trong các lĩnh vực hàng hải, hải quân, tìm kiếm cứu nạn, cứu trợ thiên tai… Đây đều là những lĩnh vực hai nước Mỹ và Việt Nam cùng đẩy mạnh hợp tác được. Ngoài ra, kể cả trong lĩnh vực hợp tác quân sự.

“Ở Việt Nam có chương trình học bổng Fulbright do Mỹ tạo ra đang rất thành công. Chúng tôi hy vọng rằng, trong quân sự cũng có thể tạo ra được những chương trình học bổng như vậy. Các bạn có thể cử sĩ quan sang học tập, nghiên cứu tại các trường quân sự tại Mỹ chẳng hạn…”, thượng nghị sĩ Sheldon Whitehouse phát biểu.

Ủng hộ việc nới lỏng lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam

Thông tin về tiến độ việc xem xét nới lỏng lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam, ông Sheldon Whitehouse cho biết không cần luật riêng mà chỉ cần phía Quốc hội bày tỏ quan điểm với nhánh hành pháp, tức là chính quyền Mỹ để xem xét. Tuy nhiên, Mỹ không phải dỡ bỏ ngay nhưng đây là một bước đi tốt. Không thể đưa ra thời gian cụ thể nhưng trong Quốc hội Mỹ đã có sự ủng hộ rõ rệt.

Cách thức mà nhìn nhận bước đi của Quốc hội Mỹ đó là tiến bộ về nhân quyền của Việt Nam thông qua ký kết công ước quốc tế về chống tra tấn. Nếu mọi người nhìn vào động cơ nới lỏng lệnh cấm vũ khí và chuyến thăm này thì thấy đã có những tiến bộ của những lời nói trong thông điệp của Thủ tướng Việt Nam. Sẽ không có sự đảm bảo gì nếu như không có tiến bộ trong lĩnh vực nhân quyền ở Việt Nam.

Trả lời câu hỏi cuối cùng của phóng viên liên quan đến vai trò của vùng đặc quyền kinh tế của mỗi quốc gia, ông Sheldon Whitehouse cho rằng, đây là vùng nằm trong mạng lưới bền vững, dựa trên hệ thống công ước, luật quốc tế được các quốc gia thừa nhận. Nó có tác dụng trợ giúp trong phát triển kinh tế cũng như tránh được các xung đột, đảm bảo sự ổn định của mỗi quốc gia.

Khi có thách thức về hòa bình không chỉ có Mỹ mà các quốc gia trên thế giới nếu tin vào pháp quyền thì sẽ có phản ứng như thời gian vừa qua. Nếu không có pháp quyền thì chúng ta mới buộc phải lựa chọn người này hay người kia.

Trường Sơn - Lê Quân - Phan Hậu // Theo Thanh Niên