Mới đây, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận về dự thảo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, các ý kiến cho rằng cần kiểm soát chặt việc ban hành thông tư của cấp bộ và nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao (NQ HĐTP).

Theo đó khi xây dựng dự thảo NQ HĐTP, bắt buộc phải gửi xin ý kiến của VKSND Tối cao, Bộ Tư pháp, Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Hội Luật gia Việt Nam. Nhưng nếu dừng lại ở “đầu vào” vẫn chưa đủ, cần giám sát chặt “đầu ra” để có bổ sung, sửa đổi cho phù hợp vì có NQ HĐTP chưa nhận sự đồng tình.

Trước năm 2010, quy trình soạn thảo và thông qua loại văn bản này theo một quy trình rất chặt chẽ. Dự thảo nghị quyết không chỉ được gửi cho VKSND Tối cao, Bộ Tư pháp mà còn gửi cho nhiều cơ quan khác như Bộ Công an, Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, Văn phòng Chủ tịch nước, Văn phòng Chính phủ và các bộ, ngành có liên quan. Tất cả ý kiến góp ý của các bộ, ngành đều được tổng hợp và thảo luận tại phiên họp HĐTP. HĐTP có một nguyên tắc “bất thành văn” là: Nếu vấn đề nào mà đa số bộ, ngành không đồng ý thì rút khỏi dự thảo. Có thể ví việc HĐTP TAND Tối cao ban hành nghị quyết cũng tương tự Quốc hội làm và thông qua luật. Do đó nhiều NQ HĐTP đi vào cuộc sống. Trong điều kiện Ủy ban Thường vụ Quốc hội chưa thực hiện được chức năng “giải thích pháp luật”, nếu không có NQ HĐTP thì việc áp dụng pháp luật của các cơ quan tiến hành tố tụng ở địa phương gặp rất khó khăn. Nhiều lần Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao về công tác ban hành NQ HĐTP.

Tuy nhiên, cũng có một số nghị quyết ban hành không được sự đồng tình của dư luận xã hội, kể cả tòa án địa phương và đại biểu Quốc hội nhưng đến nay vẫn không được sửa.

Ví dụ, NQ HĐTP hướng dẫn về thời hiệu kiện về quyền thừa kế theo Điều 648 BLDS 1995. Theo NQ HĐTP, sau 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế, nếu không có ai khởi kiện thì di sản thừa kế được coi là tài sản chung của các hàng thừa kế. Hướng dẫn này đã gây phản ứng quyết liệt không chỉ của dư luận xã hội mà ngay đối với các tòa án địa phương. Nhiều người cho rằng đây là nghị quyết trái luật, xâm phạm nghiêm trọng đến quyền và lợi ích của người dân suốt 20 năm qua nhưng không hiểu tại sao Ủy ban Thường vụ Quốc hội không “tuýt còi” mà vẫn bỏ qua, đến nay vẫn đang có hiệu lực. Được biết hai đời chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội (lúc đó chưa có Ủy ban Tư pháp), tôi được biết các vị cũng phản đối, nhiều đại biểu Quốc hội cũng không đồng tình. Nhiều gia đình khốn khổ vì di sản thừa kế là (nhà, đất) các cụ để lại mấy chục năm rồi, không có ai tranh chấp nhưng người quản lý không được chính quyền cấp giấy chứng nhận, bán không được, cho không xong. Có trường hợp người quản lý di sản từ năm 1975 đến nay gần 100 tuổi mà vẫn không trở thành chủ sở hữu di sản đó. Nhiều thành viên HĐTP đề nghị sửa đổi nội dung hướng dẫn này nhưng vẫn không được chấp nhận.

Hiện nay nếu rà soát sẽ có nhiều NQ HĐTP mà nội dung hướng dẫn không đúng luật, không phù hợp. Việc yêu cầu gửi dự thảo cho các cơ quan như ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội là cần thiết và cũng nên gửi cho Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam để thực hiện chức năng phản biện xã hội. Tuy nhiên, nếu chỉ chú ý kiểm soát “đầu vào” cũng chưa có tính bắt buộc vì HĐTP không tiếp thu thì nghị quyết vẫn được ban hành. Nhưng nếu giám sát chặt “đầu ra”, chắc chắn sẽ có nghị quyết hay, đúng pháp luật. Nếu phát hiện trái luật hoặc không phù hợp thì phải kịp thời sửa đổi, bổ sung. Vừa qua, nếu Liên đoàn Luật sư Việt Nam và dư luận xã hội không phản đối quyết liệt Thông tư 38 của Bộ Công an thì chưa chắc Bộ Công an đã chịu sửa là một minh chứng.

ĐINH VĂN QUẾ -Theo: PLO